Voor uw gevoel is er misschien weinig onderscheid tussen samenwonen en trouwen. Juridisch en financieel gezien is er wel degelijk een wereld van verschil. Hieronder vindt u een vijftal punten waarbij u beter even stilstaat.

Als u weet waar u aan toe bent als het een keer tegenzit in uw leven, kunt u vervelende situaties voorkomen of erger nog voorkomen.

Huur
Woont u samen in een huurwoning, dan bent u niet automatisch allebei huurder. Het huurcontract vermeldt wie dat is. Staat uw naam daar niet bij? Dan kunt u voor een groot probleem komen te staan, bijvoorbeeld bij het overlijden van uw partner of als er een einde komt aan jullie relatie. U kunt dan niet altijd in uw huis blijven wonen. U kunt dat voorkomen door het 'medehuurderschap' aan te gaan.

Door een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt u direct wettelijk medehuurder. U heeft allebei dezelfde rechten tegenover de verhuurder.

Koop
Gaat u zonder verdere afspraken samenwonen in een koopwoning, dan wordt u daar niet zo maar beiden eigenaar van. Het koopcontract geeft aan wie dat is. En de hypotheekakte vermeldt wie er verantwoordelijk is voor de hypotheek. Wel kunt u nadere afspraken vastleggen in een samenlevings­contract, bijvoorbeeld over de verdeling van de vaste lasten, of de verdeling van de winst of schulden bij verkoop.

Voor getrouwde stellen of geregistreerde partners gelden andere regels. Koopt u zonder huwelijkse of partnerschaps­voorwaarden samen een woning dan wordt u er beiden voor de helft eigenaar van - ongeacht of de één meer betaalde dan de ander. Maar wie alleen een woning kocht en daarna trouwt of een partnerschap aangaat blijft daarvan wel de enige eigenaar. Dit komt omdat er sinds 2018 een 'beperkte gemeenschap van goederen' geldt. De waarde­vermeerdering kan wel tot de gemeenschap gaan behoren. Zijn of worden er door een notaris huwelijks- of partnerschaps­voorwaarden opgesteld dan zijn die leidend voor de verdeling.

Als u samenwoont zijn de spullen die u samen koopt van u en uw partner. U blijft wel eigenaar van wat u in uw eentje hebt gekocht. Hier kunt u afwijkende afspraken over maken en deze vastleggen in een samenlevingscontract of notariële akte. Overigens moet u kunnen bewijzen welke spullen van u zijn of gezamenlijk zijn aangeschaft. Een goede administratie helpt daarbij. Het hanteren daarvan is soms zelfs als vereiste in het samenlevingscontract opgenomen.

Voor getrouwde stellen of geregistreerde partners bepaalt de datum van de verbintenis welke wettelijke regels er gelden. Daarop zijn wel uitzonderingen mogelijk, maar die moeten via de notaris zijn of worden vastgelegd. Ook wat betreft de verdeling van bezittingen en/of schulden. Bent u na 1 januari 2018 getrouwd of een geregistreerd partnerschap aangegaan? Dan geldt er een 'beperkte' gemeenschap van goederen.

Van een samenwonend stel dat een kind krijgt, ziet de wet alleen u als (juridisch) ouder. U heeft dan ook zelfstandig het gezag. Als de vader dezelfde rechten en verantwoordelijkheden wil, dient hij het kind eerst bij de gemeente te erkennen. Daarna moet u gezamenlijk het ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank.

Wordt het kind tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren? Dan bent u allebei juridisch ouder en heeft u gezamenlijk het ouderlijk gezag. Hier wijkt de wet wat af ten opzichte van de situatie van geregistreerde partners. Indien het kind vóór 1 april 2014 is geboren, dan moet de vader het kind eerst erkennen om juridisch ouder te worden.

Ongeacht de vorm waarin u samenwoont, geldt dat bij het opbreken van de relatie u een ouderschapsplan moet opstellen. Hetzelfde geldt voor de kinderalimentatie. Ook daar moeten heldere afspraken over worden gemaakt.

Als u samenwoont bent u geen erfgenaam van elkaar, tenzij u dit in een testament hebt geregeld. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap geldt dat u automatisch elkaars erfgenaam bent, tenzij testamentair anders is vastgelegd.

Hoeveel u van een erfenis overhoudt, hangt ervan af of u volgens de wet en de Belastingdienst wel of geen partners bent. Soms komt u daarvoor ook in aanmerking zonder samenlevingscontract. Op de website van de Belastingdienst vindt u meer informatie over Erven en erfbelasting, maar uiteraard kunnen wij u hierover ook informeren.

Als u samenwoont en de relatie komt ten einde, dan hoeft u voor de beëindiging niet naar de rechter. Is er sprake van een samenlevingscontract? Dan staat daarin wat u moet doen. Soms vermeldt dit contract zelfs wat u onder elkaar moet verdelen.

Bij een huwelijk of partnerschap is dat soms anders. Zijn er geen kinderen, of ligt het ouderlijk gezag maar bij één van de partners, dan kunt u met behulp van een advocaat of notaris scheiden. U maakt afspraken over de partneralimentatie en de manier waarop u het opgebouwde pensioen verdeelt - voor zover dat niet binnen uw huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden is uitgesloten. Zijn er minderjarige kinderen waarover u beiden het ouderlijk gezag heeft, dan moet u voor een scheiding naar de rechter.